Temel analiz (fundamental analysis), objektif ve uzun vadeli bir analiz yöntemidir.
Temel analiz raporları; hisse senedi piyasasına yönelik olarak, sektörler ve şirketler hakkında araştırma ve analizleri içermektedir. Bu çalışmalarda; indirgenmiş nakit akım analizleri, karşılaştırmalı rasyo değerlemesi, net aktif değerleri gibi yöntemler kullanılmaktadır. Temel analiz, menkul kıymetlerin seçiminde kullanılan en yaygın teknik niteliği taşımaktadır. Çok fazla veri toplandığı için bu teknik, zahmetli bir teknik sıfatını taşımaktadır.
Hisse senedi değerlemesinde temel analiz olarak bilinen bu yaklaşım; hisse senedi fiyatını etkileyen karlılık, likidite, finansal yapı, yönetim becerisi, rekabet gibi temel olguların analiz edilmesiyle, hisse senedinin yatırım değerinin ya da gerçek değerinin belirlenmesine dayanmaktadır.
Temel analiz; makro (ülke bazında) ve mikro (şirket bazında) olmak üzere iki şekilde yapılabilmektedir. Makro düzeyde genel ekonomi analizi yapılırken; mikro düzeyde firma analizi yapılmaktadır.
Genel olarak bilindiği şekliyle temel analiz, sadece bir şirkete ait mali tabloların incelenmesi anlamına gelmemektedir. Daha geniş bir anlam ifade etmektedir. Bu anlamda ele alınacak olursa aşağıdaki gibi ele alabiliriz.
• Ülkenin sosyo – ekonomik yapısı, askeri ve politik yapısı ve bu yapıların oluşturduğu risk olgusu.
• Ülkenin makro-ekonomik verileri ve dinamikleri (GSMH, Üretim Endeksleri, Döviz kurları vb.)
• Makro-ekonomik yapı içindeki sektörlerin (gıda, tekstil, sigorta, banka vb.) durumu ve stratejik sektörlerin yapısı
• İlgilenilen şirketin bilanço, gelir tablosu ve fon akım gibi mali tablolarının tümünün finansal açıdan incelenmesi ve değerlendirilmesi.
Temel analizciler, ilgilendikleri şirketlerin hisse senetlerinin “gerçek değeri” ni (intrinsic value) hesaplayıp, piyasada oluşan fiyatlarla karşılaştırmaktalar ve buna göre alım veya satım kararı vermektedirler. Bir hisse senedinin gerçek değeri, şirketin mali tablolardaki kalemlerin, şirket yönetiminin, geçmiş dönemdekine ek olarak, özellikle gelecekteki kar ve temettü rakamlarının ve çeşitli risklerin incelenip yorumlanması sonucu bulunmaktadır.
Temel Analiz, halka açıklanan bilgilerden yararlanarak bir firmanın değerinin araştırılmasıdır. Temel analiz, firma ile ilgili halka açıklanan tüm bilgi, finansal tablo ve değerlendirmelere dayanmaktadır. Bu şekilde firmanın değerinin belirlenmesi söz konusu olabilmektedir.
Temel analiz, tamamen gerçek bilgilere dayanmaktadır. Buna karşılık temel analize yöneltilen eleştiriler, bu analizin yatırımcıya gecikmeli olarak ulaşması ve temel verilerin bilanço makyajları ile zaman zaman gerçek durumdan uzaklaşması üzerine yoğunlaşmıştır. Bilanço verileri yatırımcılara 2-3 ay gecikmeli olarak ulaşmaktadır.